W serwisie prawo.pl pojawił się krótki artykuł na temat roli i dostępności profilaktyki. Główne wnioski wynikające z tego artykułu nie są żadną rewelacją.
Profilaktyka nie działa, bo szwankuje komunikacja – Jolanta Ojczyk Katarzyna Redmerska, 22.11.2021
Profilaktyka medyczna – propagowanie zdrowego trybu życia, badania przesiewowe, wzmacnianie efektów zdrowienia, minimalizacja powikłań. Szeroki obszar działania.
Programy profilaktyczne realizuje Ministerstwo Zdrowia bezpośrednio, poprzez świadczenia, których płatnikiem jest NFZ, ale także instytucje administracji publicznej czyli starostwa powiatowe, gminy.
O stanie tej urzędowej troski o społeczeństwo piszą autorki z Wolters Kluwer. Teza jest bardzo krytyczna.
tamże
W Polsce dostępnych jest całkiem sporo programów profilaktycznych. Problem w tym, że niewielu pacjentów o nich wie, a jeszcze mniej korzysta z nich. Zdaniem ekspertów to zmarnowane pieniądze.
Całkiem sporo czyli ile? Za chwilę mamy odpowiedź:
Na stronie NFZ czytamy, że obecnie w Polsce działa sześć programów profilaktycznych, na stronie pacjent.gov.pl, aż 21. Większość Polaków, a dokładnie Polek, słyszało raptem o dwóch, programie profilaktyki szyjki macicy – pozwala wykonać bezpłatnie cytologię oraz profilaktyce raka piersi – kobiety w wieku 59-69 lat mają bezpłatnie robioną mammografię. Okazuje się jednak, że nawet do tych programów zgłasza się mało kobiet. Eksperci nie mają wątpliwości, że to wina złej komunikacji, organizacji, ale także braku rozliczania za efekty.
też tam
To spróbujmy je wyliczyć. Sześć programów NFZ to kolejno:
- badania prenatalne
- profilaktyka chorób odtytoniowych – realizuje POZ
- profilaktyka chorób układu krążenia (CHUK) – realizuje POZ obowiązkowo
- profilaktyka gruźlicy – pielęgniarki POZ obowiązkowo
- profilaktyka raka piersi – poradnie ginekologiczne lub w mammobusie, który dojeżdża do najodleglejszych zakątków Polski (!)
- profilaktyka raka szyjki macicy – każda poradnia położniczo-ginekologiczna i niektóre POZ
- profilaktyka 40 Plus – siódmy, bo dopiero pilotażowy program
Te są refundowane i realizowane na podstawie umowy z NFZ. Pozostałe, w których NFZ nie uczestniczy to programy ministerialne:
- Program profilaktyki próchnicy zębów dla młodzieży – 11 placówek w kraju prowadzi program edukacyjno-profilaktyczny w zakresie próchnicy zębów dla młodzieży – mogą się zgłaszać szkoły, które dla uczniów będą realizowały założenia projektu
- Profilaktyka obrzęku limfatycznego – 11 placówek w kraju
- Program badań przesiewowych raka jelita grubego
- Profilaktyka reumatoidalnego zapalenia stawów
- Profilaktyka chorób kardiologicznych (KORDIAN)
- Program profilaktyki nowotworów skóry
- Program profilaktyki raka płuca
- Program profilaktyki depresji poporodowej
- Program profilaktyki chorób odkleszczowych
- Pilotażowy program profilaktyki nowotworów wątroby
- Profilaktyka przewlekłej obturacyjnej choroby płuc – Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II.
- Program profilaktyki udarów
- Profilaktyka nowotworów głowy i szyi
- Program profilaktyki osteoporozy
- Program profilaktyki bólów kręgosłupa
Lista robi wrażenie. Co prawda programy te nie są dostępne w każdym województwie, w niektórych w ogóle nie były realizowane, w innych są już zakończone. MZ podaje jako realizatorów Gabinety POZ, ale z informacji realizatorów wynika co innego. Właściwie to nawet do końca nie wiadomo, o co chodzi.
Weźmy sobie przykładowo Program profilaktyki raka płuca. Na stronie MZ podane są ośrodki odpowiedzialne za program. Wybieram z tej listy… Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku I co? MZ przy wielu programach twierdzi, że Trwa nabór placówek POZ. Listy placówek są (lub dopiero będą) publikowane na stronach ośrodków odpowiedzialnych za program w poszczególnych województwach.
Tymczasem w tym przykładzie to 5 szpitali, niektóre nawet jeszcze bez numeru telefonu.
Autorki podają przykład dostępu do profilaktycznej mammografii lub cytologii. Kiedyś programy profilaktyczne były obsługiwane przez NFZ. Realizator prowadzony był za rękę. Poradnia ginekologiczna dostawała listę osób ze swojego obszaru, spełniających kryteria, które mogła listownie zaprosić na badanie. Dziś brak takiego zaangażowania. Program profilaktyki po prostu jest. Leży i czeka.
Do program profilaktyki raka szyjki macicy przystąpić jest bardzo łatwo. Powinien wystarczyć kontakt telefoniczny, ponieważ wizyta w poradni nie jest potrzebna przed wykonaniem badania. Wystarczy zapytać o możliwość skorzystania, nie trzeba mieć żadnych niepokojących objawów, to nie jest badanie w związku z chorobą. Osoba rejestracji w tej poradni sprawdzi w ogólnopolskim systemie csm-swd.nfz.gov.pl czy kobieta może być zakwalifikowana do badania – a badanie jest darmowe raz na trzy lata – i ustali termin badania. Potem powiadamia, czy potrzebna jest diagnostyka pogłębiona czy też wszystko jest w porządku. Tymczasem…
Skończyłam 60 lat i chciałam się zgłosić na mammografię i cytologię. Pomyślałam, że zadzwonię do mojej przychodni i dowiem się, gdzie mogę je wykonać w ramach badań profilaktycznych. Ku mojemu zaskoczeniu, pani w rejestracji poinformowała mnie, że lekarz rodzinny nie wyda mi skierowania, muszę pójść do ginekologa, i ona mi nie pomoże – mówi pani Danuta, mieszkanka jednej z podwarszawskich gmin.
Wyszukiwarka ośrodków realizujących profilaktykę jest. Marna, ale jest. OK, to atrapa, imitacja, obowiązek statystyczny, a nie informacja.
Czy ktoś z was jeszcze pamięta Zintegrowany Informator Pacjenta – migrowany potem do IKP? To pozostałość po nim. Tak jak większość realizacji ze środków publicznych, jest minimalistyczna, bo – jak wspomniały autorki – wg NFZ programów jest 6. NFZ posiada bazę zasilaną danymi z umów ze świadczeniodawcami. Nic więcej, to się właśnie tylko na tym opiera. Nie ma bazy ogólnopolskiej, MZ posiada własne wykazy realizatorów lub koordynatorów programów monitorowanych bezpośrednio przez MZ. I czyjkolwiek udział w programie MZ nie pozostawi w IKP najmniejszego śladu.
W wyszukiwarce są tylko programy finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, tych sponsorowanych przez Ministerstwo Zdrowia, jak np. badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, już nie ma. Wszystkie są wymienione na stronie pacjent.ov.pl/profilaktyka, ale tam nie ma wyszukiwarki. Trzeba najpierw kliknąć w program, potem dopiero w listę placówek, o ile jest. Bo przy programie profilaktyki chorób układu krążenia (CHUK) nie ma.
Nie ma, bo to program NFZ. Proste. Jest już jednak pomysł. Dorota Korycińska, prezes Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej zgłasza do MZ potrzebę ogólnopolskiej wyszukiwarki, opartej na osobistych kryteriach, nie szukałbym więc konkretnego programu profilaktyki, ale informacji co w moim regionie jest dla mnie (wiek, płeć, kod pocztowy) oferowane.
Nie wiem, czy to realne. Musiałby powstać obowiązek rejestrowania każdej inicjatywy jako warunek jej finansowania ze środków publicznych. Wymienione powyżej programy profilaktyki znalazły się na ministerialnej liście, ale to nie znaczy, że to wszystko. Profilaktyka (pierwszy akapit tego wpisu) jest pojęciem bardzo szerokim. Samo ministerstwo zapomniało umieścić na tej liście:
- Planuję długie życie
- Dieta Mamy – na stronach MZ i Centrali NFZ nie znalazłem popularyzacji tego pilotażu, ale jest informacja w mediach. Podobno program ma być zakończony.
- Moja Dieta wg NFZ – plany żywieniowe, typy diet z dostosowaniem listy zakupów, przepisów, itp., która jest częścią projektu:
- Akademia NFZ
- Sweet Pregna – mobilna aplikacja dla kobiet z cukrzycą ciążową
- Wylecz Depresję
- Powiedz Co Czujesz
- PracoDawca Zdrowia
Musimy sobie uświadomić, że szczepienia, w tym również szczepienia przeciw SARS-CoV-2 są elementem profilaktyki zdrowotnej.
Jak wspomniałem na początku, instytucje administracji publicznej wydają również publiczne pieniądze na akcje profilaktyczne dla swojego obszaru administracyjnego. Polega to na tym, że co roku ogłaszane są konkursy na realizacje różnych działań i różne fundacje, stowarzyszenia, szkoły, koła gospodyń wiejskich i każdy, kto ma dobry pomysł, potrafi akcję zorganizować i przeprowadzić, spełniając przy tym warunki merytoryczne udziału – działa! Statutowo jest to w większości program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współfinansowanie inicjatyw lokalnych organizacji pozarządowych, klubów seniora, strategie przeciw wykluczeniu społecznemu, inicjatywy integracyjne, itp.
Całkiem inna sprawa, to ocena, jak dobrze zostały zużyte publiczne pieniądze i decyzje, co MZ zamierza wspierać, a czego wspierać nie chce.
Biurko przeciwpancerne 